ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Μορφολογικά χαρακτηριστικά

Οι πλινθόκτιστες κατασκευές ήταν κυρίως μονώροφες και διώροφες. Σε ορισμένες όμως περιοχές (Κορέστεια Καστοριάς, Πρέσπες), υπάρχουν ακόμα και τριώροφες.

Ο βασικός προσανατολισμός των κτηρίων ήταν ο νότιος, με εξαιρέσεις απόκλισης έως και 30^ο κυρίως προς την Ανατολή, γεγονός που υποδηλώνει την ενσωμάτωση κλιματικής λογικής στην κατασκευή των κτηρίων. Σε λίγες περιοχές έχουν παρατηρηθεί σημαντικές αποκλίσεις από αυτόν το βασικό κανόνα, κυρίως για λόγους ρυμοτομίας.

Βασικό στοιχείο της μορφολογίας των πλινθόκτιστων κατασκευών ήταν η στροφή της μεγάλης πλευράς τους, καθώς και η  ύπαρξη μεγάλων ανοιγμάτων προς το Νότο και αντίστοιχα μικρών και απολύτως αναγκαίων στο Βορά. Αυτό υπαγορεύονταν από την ανάγκη μεγιστοποίησης των θερμικών οφελών του ήλιου από τη νότια όψη, αλλά και μείωσης των απωλειών από τη βόρεια πλευρά. Συχνή ήταν η διαμόρφωση στη νότια πλευρά ημιυπαίθριων χώρων, των λιακωτών, προστατευμένων από το Βορά, που σχημάτιζαν μια μεγάλη «αγκαλιά» προς τον ήλιο. Γύρω της διατάσσονταν οι κύριοι χώροι ζωής.

Διώροφη κατοικία, Ανταρτικό, Φλώρινα

Η πληθώρα διαφορετικών μορφών και συνθέσεων των κτηριακών όγκων αποτελεί ένδειξη εμπιστοσύνης προς τα υλικά δόμησης. Τα κτήρια είχαν συνήθως  επίμηκες ορθογώνιο σχήμα, αλλά και γωνιακό. Είχαν κτηριακές εσοχές (λιακωτά) σε όλο το μήκος των άνω ορόφων ή μόνο στο κεντρικό τους τμήμα, εξώστες ή αρχιτεκτονικές προεξοχές (σαχνισιά) στους ορόφους ή συνδυασμό αυτών των στοιχείων. Συνήθης πρακτική ήταν και η μετατροπή της αρχικής κατασκευής με προσθήκες παράπλευρων κατασκευών, κυρίως όμως με κλείσιμο μέρους ή ολόκληρης της κτηριακής εσοχής, πάντα με ελαφριές τοιχοποιίες.

Κτηριακή εσοχή (ημιυπαίθριος) στο μέσο του ορόφου

Σαχνισί

Φιλοσοφία της πλίνθινης κατασκευής

Η κυρίαρχη τεχνική δόμησης πηλού στην Ελλάδα είναι η δόμηση με πλιθιά. Τα πλιθιά (ή κερπίτσια / κιρπίτσια από το τουρκικό kerpiç ) δομούν μία συμπαγή φέρουσα κατασκευή χωρίς ξεχωριστό φέροντα οργανισμό. Αποτελείται από τοιχοποιίες μεγάλου πάχους, ενισχυμένες με πυκνά ξύλινα οριζόντια διαζώματα.

Εξαιρετικά  σημαντικό ρόλο στη σεισμική συμπεριφορά της πλίνθινης κατασκευής παίζουν:

• Οι ενδιάμεσες οριζόντιες περισφίξεις των πυκνών ξύλινων διαζωμάτων
• τα οριζόντια ξύλινα διαφράγματα των δαπέδων, που ενσωματώνονται στις τοιχοποιίες
• Το δέσιμό της κατασκευής με τη στέγη

Όσο αυξάνεται σε ύψος η κατασκευή γίνεται πιο ελαφριά.

• Η θεμελίωση είναι πέτρινη.
• Οι ισόγειοι χώροι περιβάλλονται από  εξωτερικές τοιχοποιίες μεγάλου πάχους. Οι εσωτερικοί τοίχοι είναι λεπτότεροι.
• Στους  πάνω ορόφους η κατασκευή γίνεται πιο ελαφριά, είτε με λεπτότερους πλίνθινους τοίχους, είτε με την τεχνική του τσατμά και του μπαγδατιού.
• Η στέγη είναι ξύλινη, κεκλιμένη και επικαλυμμένη με κεραμίδια.