ΙΖΗΜΑΤΑ ΠΥΡΙΓΕΝΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ

Τα ιζήματα των πυριγενών πετρωμάτων προέρχονται από την αποσάθρωση των πυριγενών πλουτώνιων πετρωμάτων ή αποτελούν μέρος των υλικών που εκτινάσσονται από τα ηφαίστεια. Η διάμετρος των κόκκων τους κυμαίνεται από 1 – 20 cm περίπου. Έχουν μορφή από λεπτής άμμου έως λιθαριών.

ΚΛΑΣΤΙΚΑ ΙΖΗΜΑΤΑ

Τα κλαστικά ιζήματα προέρχονται από την αποσάρθρωση άλλων πετρωμάτων χωρίς να έχει μεσολαβήσει χημική μεταβολή. Αναλόγως του μεγέθους τους, διακρίνονται σε: λατύπες δηλαδή μεγάλα χαλίκια, με γωνιώδη μορφή που βρίσκονται σε πηγές ποταμών, κροκάλες με λεία μορφή που απαντώνται συνήθως σε παραλίες, χαλίκια μεγέθους περίπου καρυδιού, άμμο και ιλύ, που είναι τα πιο λεπτόκοκκα υλικά. Τα ελεύθερα ιζήματα χρησιμοποιούνται στα σκυροδέματα, επιστρώσεις και αλλού. Η άμμος, όταν αποτελείται κυρίως από οξείδιο του πυριτίου, (χαλαζιακή), χρησιμοποιείται στην υαλουργία.

Τα ιζήματα που συντίθενται από αποσαρθρωμένα πλουτώνια πετρώματα, συγκολλημένα μεταξύ τους με ορυκτές συνδετικές ύλες, σχηματίζουν νέα στερεά πετρώματα, σκληρότητας διαφόρων βαθμών, όπως είναι οι ψαμμίτες ή αμμόλιθοι και τα κροκαλοπαγή πετρώματα

ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΑ ΙΖΗΜΑΤΑ

Τα ηφαιστειακά ιζήματα είναι στερεά αναβλήματα, τα οποία εκτινάσσονται από τα ηφαίστεια σε περιόδους παροξυσμού και ξαναπέφτουν στο έδαφος  ως λιθάρια, τέφρα ή άμμο. Εφόσον αυτά τα υλικά είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους δηλαδή συμπαγή, λέγονται τόφφοι.

Ηφαιστειακά ιζήματα είναι :

• Ηφαιστειακή τέφρα, όπως οι πουζολάνες, δηλαδή στάχτες των ηφαιστείων οι οποίες περιέχουν οξείδια πυριτίου, αργιλίου, σιδήρου, ασβεστίου και αλκαλικές ύλες. Η ηφαιστειακή τέφρα σκληρύνεται, όταν αναμιχθεί με υδραυλικές κονίες ή υδράσβεστο. Χρησιμοποιείται στην παρασκευή τσιμέντου, ασβεστοκονιαμάτων και τσιμεντοκονιαμάτων. Η Θηραϊκή γη είναι πουζολάνη προερχόμενη από τα νησιά Σαντορίνη (Θήρα) και Νίσυρο. Χρησιμοποιείται για την κατασκευή τσιμεντοκονιαμάτων.
• Ηφαιστειακή άμμος
• Ηφαιστειακοί πωρόλιθοι, χρησιμοποιούνται στην κατασκευή οικοδομών ως γωνιόλιθοι, κοινώς γλυφάρια.
• Τόφφοι, συμπαγή ηφαιστειακά ιζήματα, συνδεδεμένα μεταξύ τους με ορυκτή συνδετική ύλη. Διακρίνονται ανάλογα με τον τύπο του μάγματος από το οποίο προέρχονται σε βασαλτικούς, ρυολιθικούς κ.λπ.. Τόφφοι είναι οι ηφαιστειακοί κισσηρόλιθοι, που βρίσκονται στη Νίσυρο και στο νησάκι Γυαλί. Τόφφος είναι επίσης το γνωστό Πουρί της Κιμώλου.
•  

ΑΡΓΙΛΟΣ

Η άργιλος προέρχεται από πλουτώνια πετρώματα, τους γρανίτες (καολίνης), αλλά και από ηφαιστειακά (μπεντονίτης). Κύριο συστατικό της είναι το ένυδρο πυριτικό αργίλιο, με προσμίξεις μαγνησίου, σιδήρου ή άλλων μετάλλων (παραπομπή στον πηλό).

Το αργιλώδες χώμα, ο πηλός, είναι η βασικότερη πρώτη ύλη της δόμησης, από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα, είτε με την πρωτογενή μορφή του άψητου πηλού είτε με τη μορφή οπτόπλινθων και άλλων προϊόντων κεραμουργίας, καθώς και πρώτη ύλη της κεραμικής και της αγγειοπλαστικής.

Η ποικιλία του πηλού είναι ανεξάντλητη. Το κάθε είδος και οι ιδιότητές του εξαρτάται από το είδος της αργίλου και από τη σύνθεση των άλλων ορυκτών και πετρωμάτων που περιέχει το χώμα.

Ορισμένα είδη αργίλου είναι:

• Καολίνης Είναι πρωτογενής άργιλος. Περιέχει το ορυκτό καολινίτη, ο οποίος είναι προϊόν εξαλλοίωσης κυρίως αστρίων και γρανιτών. Έχει χρώμα λευκό ή υποκίτρινο. Χρησιμοποιείται στην κατασκευή πορσελάνης, κεραμικών, χρωμάτων, λευκού τσιμέντου κλπ.  Στην Ελλάδα υπάρχει στη Μήλο, Μύκονο και Αίγινα. (παραπομπή)
• Μπεντονίτης Είναι ακάθαρτη άργιλος, κολλοειδής, με σκούρο χρώμα. Περιέχει το αργιλικό ορυκτό μοντμοριλλονίτη. Η κυριότερη ιδιότητά του είναι ότι απορροφάει μεγάλη ποσότητα ύδατος και διογκώνεται.  Έτσι φράσσονται όλοι οι πόροι του υλικού και δε διεισδύει άλλο νερό. Εκτός από τις απορροφητικές, έχει ιδιότητες αποχρωματισμού και πυρίμαχες. Χρησιμοποιείται στην παρασκευή πυρίμαχων δομικών υλικών, στην αγγειοπλαστική πυρίμαχων σκευών, στην παραγωγή βερνικιών, μονωτικών υλικών ηλεκτροτεχνίας, βιομηχανικού καουτσούκ, λιπαντικών μέσων, στην κατασκευή στεγανωτικών επενδύσεων, σε χώρους ταφής απορριμμάτων, σε γεωτρήσεις και σε διανοίξεις μικροσηράγγων. Επίσης έχει πολλές εφαρμογές στη βιομηχανία απορρυπαντικών,  φαρμάκων και εντομοκτόνων. Το νησί Μήλος διαθέτει μπεντονίτη άριστης ποιότητας. (παραπομπή)
• Πηλόλιθος Είναι άργιλος με λεπτή χαλαζιακή άμμο και σιδηρούχες ουσίες. Χρησιμοποιείται στην αγγειοπλαστική.
• Μάργες Είναι άργιλος με μεγάλη περιεκτικότητα ανθρακικού ασβεστίου.
• Σμηκτρίδα Είναι άργιλος γνωστή ως σαπουνόχωμα, με  χρώμα υποκίτρινο ή υποπράσινο. Έχει την ιδιότητα να απορροφά τις λιπαρές ουσίες, γι αυτό και χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό υφασμάτων ή σώματος μέσα σε θαλάσσιο νερό. Υπάρχει στη Μήλο, Κίμωλο, Μύκονο.
• Αργιλικός σχιστόλιθος Είναι πέτρωμα σχετικά συμπαγές που περιέχει, εκτός από την άργιλο, κόκκους χαλαζία και οξείδια του σιδήρου. Έχει χρώμα βαθύ πράσινο, φαιό ή και μαύρο. Παρουσιάζει στρωματοειδή διάταξη. Σχίζεται εύκολα σε λεπτές πλάκες παράλληλες με τις στρώσεις του. Χρησιμοποιείται για στέγαση οικοδομών αλλά και για επιστρώσεις δαπέδων.
• Φλύσχης ή μολάς Είναι λιθολογικός σχηματισμός από διάφορα ιζήματα σε διάφορες αναλογίες, όπου συνήθως υπερτερούν τα αργιλικά. Παρουσιάζονται κατολισθήσεις, κυρίως στα επιφανειακά του στρώματα.