ΚΑΛΟΥΠΩΤΟΣ ΠΗΛΟΣ

Η κατασκευή καλουπωτού πηλού (Pisé), πανάρχαια μέθοδος δόμησης πηλού, είναι κατασκευή συμπαγών δομικών στοιχείων πηλού, μεγάλων διαστάσεων. Εμφανίζεται στους νεολιθικούς χρόνους στους πολιτισμούς Yangshao και Longshan, κατά μήκος του Κίτρινου Ποταμού, στην Κίνα, από το 7000 μέχρι το 2000 π.Χ. Το Ζιγκουράτ της Βαβυλώνας, που περιγράφεται από τον Ηρόδοτο και αναφέρεται στη Βίβλο, ήταν κατασκευασμένο εσωτερικά από καλουπωτό πηλό και εξωτερικά από πλιθί. Μεγάλα τμήματα του Σινικού Τείχους, που άρχισαν να χτίζονται από τον 7^ο π.Χ. αιώνα είναι κατασκευασμένα από καλουπωτό πηλό.

Τμήμα του Σινικού Τοίχους

Τα Tulou των Hakka και άλλων φυλών στο νοτιοδυτικό Fujian, στην Κίνα, είναι κυκλικά ή ορθογωνικά συγκροτήματα κατοικιών έως και πέντε ορόφων που κατασκευάζονται, από τον 12^ομ.Χ. αιώνα έως σήμερα, από καλουπωτό πηλό μεγάλου πάχους εξωτερικά, και ξύλο εσωτερικά. Στεγάζουν έως και 80 οικογένειες το καθένα.

Tulou των Hakka στην Κίνα

Στην Γαλλία υπήρχαν κατασκευές καλουπωτού πηλού από τη Ρωμαϊκή εποχή μέχρι και το Μεσαίωνα. Από εκεί πέρασαν στη υπόλοιπη Ευρώπη, στην Πορτογαλία, στην Μ. Βρετανία, στη Γερμανία και από τον 18^ο αιώνα και στις ΗΠΑ.

Ένα από τα σημαντικά σύγχρονα κτήρια καλουπωτού πηλού είναι το Παρεκκλήσι της Συμφιλίωσης – die Kapelle der Versöhnung –  που χτίστηκε το 2000 στο Βερολίνο.

Το Παρεκκλήσι της Συμφιλίωσης, Βερολίνο

Η κατασκευή καλουπωτού πηλού δημιουργεί μονολιθικά δομικά στοιχεία σχετικά μεγάλων διαστάσεων, μεγάλης μάζας και μεγάλης ακαμψίας. Στις συνθήκες σεισμικότητας της Ελλάδα καλό είναι ο καλουπωτός πηλός να αποτελεί στοιχείο πλήρωσης φέροντος οργανισμού άλλου υλικού, ξύλινου, μεταλλικού ή οπλισμένου σκυροδέματος.

Οι μεγάλες διαστάσεις τοιχοποιιών καλουπωτού πηλού επιβάλουν ένα σχεδιασμό που προβλέπει εξαρχής την ύπαρξη αρμών, για την αποφυγή δημιουργίας ρωγμών εξαιτίας συρρίκνωσης.

Η ανάγκη αποφυγής ρηγμάτωσης, οδηγεί στη σύνθεση ενός μείγματος της μέγιστης δυνατής περιεκτικότητας χονδρόκοκκων αδρανών, καθώς και της ελάχιστης δυνατής περιεκτικότητας νερού (< 12 %). Κατά συνέπεια, η εξασφάλιση της απαιτούμενης συνοχής και θλιπτικής αντοχής των δομικών στοιχείων βασίζεται κυρίως στην καλή συμπύκνωσή τους κατά την κατασκευή.

Κατασκευή

Εκατέρωθεν των υποστυλωμάτων του φέροντος οργανισμού της κατασκευής τοποθετούνται τα καλούπια του πηλού. Όταν το πάχος των υποστυλωμάτων είναι μεγαλύτερο από το πάχος της προβλεπόμενης τοιχοποιίας πηλού, το ένα από τα δύο καλούπια τοποθετείται σε εσοχή.

Στερέωση καλουπιών στον φέροντα οργανισμό

Τα καλούπια μπορεί να είναι ξύλινα ή μεταλλικά. Έχουν συνήθως ύψος περίπου 30cm και πρέπει να είναι στην κατά μήκος διάστασή τους άκαμπτα, έτσι ώστε να μη λυγίζουν κατά την άσκηση της πίεσης, κατά τη συμπύκνωσης του πηλού, ανάμεσά τους. Επαλείφονται εσωτερικά με λινέλαιο για να μην κολλήσει πάνω τους ο πηλός.

Καλούπια κατασκευής φέρουσας τοιχοποιίας

Το μείγμα του υγρού πηλού χύνεται στο χώρο μεταξύ των καλουπιών σε στρώσεις πάχους των 5 – 7 ή το πολύ 10 cm.  Ακολουθεί το χτύπημα ή κοπάνισμα της στρώσης, έως ότου σφίξει τόσο, που να μην υποχωρεί σε πίεση με το δάχτυλο. Τότε μόνο ακολουθεί η επόμενη στρώση.

Κοπάνισμα πηλού στο καλούπι

Όταν το πρώτο καλούπι γεμίσει, τοποθετείται προς τα πάνω το επόμενο. Όταν γεμίσει και αυτό, το πρώτο μπορεί να αφαιρεθεί και να τοποθετηθεί πάνω από το δεύτερο κ.ο.κ.. Τα καλούπια αφαιρούνται αμέσως μόλις ολοκληρωθεί η δουλειά. Εάν χρειαστεί, ακολουθεί βελτίωση της επιφάνειας του πηλού.

Κατά την επεξεργασία του δομικού στοιχείου, στην εξωτερική επιφάνεια του καλουπωτού πηλού διακρίνονται οριζόντιες διαστρωματώσεις, ως αποτέλεσμα του διαφορετικού βαθμού συμπίεσης του χώματος στην πάνω και κάτω περιοχή της κάθε στρώσης. Εάν αυτή η διαφορετική υφή συνδυαστεί με την επιλογή διαφορετικών αποχρώσεων πηλού σε κάθε στρώση μπορεί να οδηγήσει σε πολύ ενδιαφέροντα αισθητικά αποτελέσματα.

Περίπτερο, Θεσσαλονίκη

Η μεγάλη μάζα και η μονολιθική, άκαμπτη κατασκευή προδιαγράφει στην Ελλάδα, εξαιτίας σεισμών, τη θέση της κατασκευής του καλουπωτού πηλού στο ισόγειο των κατασκευών.