ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΓΕΝΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ

Τα μεταμορφωσιγενή (ή κρυσταλλώδη) πετρώματα σχηματίζονται από προϋπάρχοντα πυριγενή πετρώματα και χημικά ιζήματα, τα οποία, με την επίδραση διαφόρων εξωτερικών παραγόντων, όπως ισχυρών πιέσεων, υψηλών θερμοκρασιών κ.ά., υφίστανται σοβαρές μηχανικές και χημικές αλλοιώσεις, όπως αλλαγή της διάταξης των ορυκτών, ανακρυστάλλωση και δημιουργία νέων ορυκτολογικών συστατικών. Τέτοια πετρώματα είναι:

Γνεύσιος

Ο γνεύσιος είναι πέτρωμα με τραχεία επιφάνεια. Αποτελείται από τα ίδια συστατικά με το γρανίτη, όπως χαλαζία, μαρμαρυγία, άστριο και γραφίτη. Στο γρανίτη οι κρυσταλλικοί κόκκοι είναι συγκολλημένοι μεταξύ τους ακανόνιστα, ενώ στο γνεύσιο οι κόκκοι του μαρμαρυγία διατάσσονται σε παράλληλες σειρές με αποτέλεσμα να σχηματίζουν εναλλασσόμενες ταινίες, σκούρες από το μαρμαρυγία και φωτεινές από το χαλαζία και τον άστριο. Ο γνεύσιος είναι πέτρωμα σκληρό, αντιολισθητικό, αντοχής, με υπέροχους χρωματισμούς όπως μπεζ, γκρίζο, ασημί, καστανό και χρυσίζον. Χρησιμοποιείται σε επικαλύψεις στεγών, επενδύσεις τοίχων, επιστρώσεις δαπέδων καθώς και διακοσμήσεις ειδικών κτηρίων, τεχνητών λιμνών κλπ.

Μαρμαρυγιακός σχιστόλιθος

Ο μαρμαρυγιακός σχιστόλιθος είναι πέτρωμα σκληρό. Αποτελείται από τα ορυκτά λευκό χαλαζία και μαρμαρυγία. Δεν περιέχει άστριο και η διάταξη των ορυκτών του μοιάζει με των ορυκτών του γνεύσιου. Σχίζεται σε πλάκες και χρησιμοποιείται για στεγάση οικοδομών, επιστρώσεις δαπέδων, πλακοστρώσεις και στη δόμηση τζακιών εξαιτίας της αντοχής του στην υψηλή θερμοκρασία. Βρίσκεται στις Κυκλάδες, Λέσβο, Πελοπόννησο, Μακεδονία, Πήλιο και Αττική (σχιστόλιθος Καισαριανής).

Φυλλίτης

Ο φυλλίτης είναι πέτρωμα συγγενικό με το σχιστόλιθο και αποτελείται κυρίως από μαρμαρυγίες, άστριο και χλωρίτη. Τα χρώματά του είναι καστανό, πράσινο και σκούρο κυανό. Σχίζεται σε πλάκες, όπως όλα τα μεταμορφωσιγενή πετρώματα, αλλά διαβρώνεται εύκολα. Χρησιμοποιείται για επιστεγάσεις κτηρίων αλλά είναι κατώτερος του μαρμαρυγιακού σχιστόλιθου.  Συναντάται κυρίως στη Μακεδονία, Αττική και Σαλαμίνα.

Σμύριδα ή Σμυρίγλι

Ορυκτά της σμύριδας είναι κυρίως αιματίτης, μαγνητίτης, κορούνδιο και δευτερευόντως μαρμαρυγίες και χαλαζίες, με χρώμα μαύρο και μεγάλη σκληρότητα. Η ποιότητα της σμύριδας εξαρτάται από την περιεκτικότητα της σε κορούνδιο. Χρησιμοποιείται για την κατασκευή μέσων λείανσης και στίλβωσης γυαλιών, μαρμάρων, λίθων και μετάλλων. Από σκόνη σμύριδας κατασκευάζονται τα γυαλόχαρτα, οι δίσκοι κοπής και οι σμυριδοακόνες. Βρίσκεται κυρίως σε όλες τις Κυκλάδες, με τα καλύτερα κοιτάσματα στη Νάξο.

Μάρμαρο

Η λέξη μάρμαρο προέρχεται από την αρχαία ελληνική «μάρμαρος» δηλαδή «λαμπερός λίθος». Με τον πετρογραφικό όρο «μάρμαρο», εννοούνται τα πετρώματα τα οποία προήλθαν από την ισχυρή μεταμόρφωση χημικών ιζημάτων ή την ανακρυστάλλωση ασβεστόλιθων. Υπάρχουν πολλών ειδών μάρμαρα ανάλογα με τη μεταμόρφωση την οποία υπέστησαν σε συνάρτηση με την περιοχή προέλευσης. Υπάρχουν μάρμαρα με ασβεστίτη σε ποσοστό 99 %, με χρώματα ποικίλα, όπως λευκό, ημίλευκο, γκρίζο, πράσινο, ερυθρό, μαύρο ή και με αποχρώσεις κατά ζώνες.

Το μάρμαρο χρησιμοποιείται ευρέως, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, στη γλυπτική, στην κατασκευή οικοδομημάτων, σε επενδύσεις, επιστρώσεις δαπέδων, διακοσμήσεις αλλά και στην παρασκευή μαρμαροκονιαμάτων.

Δεν πρέπει να συγχέεται ο πετρογραφικός όρος «μάρμαρο» με αυτόν που συνηθίζεται στην αγορά και υποδηλώνει κάθε πέτρωμα, το οποίο στιλβωμένο αποκτά λείες επιφάνειες όπως π.χ. γρανίτες, οφείτες, ρυόλιθοι κ.ά..

Δεν πρέπει επίσης να θεωρούνται μάρμαρα τα «τεχνητά μάρμαρα». Αυτά προέρχονται από υπολείμματα μαρμάρων και  μαρμαροκονίες, συνδεδεμένα μεταξύ τους με ρητίνες, οι οποίες συχνά μπορεί να είναι τοξικές.

Κυριότερα είδη μαρμάρων του ελλαδικού χώρου είναι:

• Πεντελικό Πρόκειται για το περίφημο μάρμαρο με το οποίο έχουν κατασκευαστεί στην αρχαιότητα ο Παρθενώνας, το Ερεχθείο, τα Προπύλαια, το Θησείο και πολλά άλλα μνημεία. Η νεότερη εξόρυξη άρχισε από το 1836 και από το 1976 μέχρι σήμερα η εξόρυξη του πεντελικού μαρμάρου συνεχίζεται μόνο από το βόρειο τμήμα της Πεντέλης. Έχει  φυσιολογική αντοχή, εύκολη κατεργασία και στίλβωση αλλά διαφάνεια μόλις 1,5 cm, γι αυτό και προτιμάται για κατασκευές και όχι για γλυπτά.

• Νάξου Είναι λευκό μάρμαρο με ανοιχτότεφρη απόχρωση. Γνωστά αρχαία γλυπτά, φιλοτεχνημένα από το ναξιώτικο μάρμαρο είναι οι Κούροι της  Νάξου. Σήμερα χρησιμοποιείται σε επενδύσεις, δάπεδα, διακοσμήσεις αλλά και στην κατασκευή ειδικού σκυροδέματος, εξαιτίας της σκληρότητάς του.
• Πάρου

Λυχνίας μάρμαρος Είναι το μάρμαρο με το οποίο κατασκευάστηκε η Αφροδίτη της Μήλου, η Νίκη του Παιωνίου και ο Ερμής του Πραξιτέλη. Το χρώμα του είναι υπόλευκο γαλακτώδες και η διαφάνεια του 6 – 7 cm. Σήμερα η εξόρυξή του θεωρείται ασύμφορη.

Συνηθισμένο Πάρου, είναι ποικιλία του λυχνία αλλά με μεγαλύτερη λάμψη εξαιτίας των μεγάλων κρυστάλλων που περιέχει. Έχει εφαρμογές, εκτός της γλυπτικής, σε επενδύσεις και στη διακόσμηση.

• Τήνου  Είναι μάρμαρο πράσινο με λευκές ραβδώσεις.
•  

   

• Θάσου Ανακαλύφθηκε από τους Φοίνικες. Έχει χρώμα χιονόλευκο, με λαμπυρίζοντες κρυστάλλους μέτριου μεγέθους. Η υψηλή φωτεινότητα και αντανάκλαση του φωτός το καθιστά πολύ ελκυστικό σε μουσουλμανικές χώρες όπως η Αραβία ή το Ουζμπεκιστάν και επειδή παρατηρήθηκε ότι οι επιστρώσεις με μάρμαρο Θάσου στα τεμένη τα κρατούν δροσερά, παρά τις μεγάλες θερμοκρασίες που αναπτύσσονται σ’ αυτές τις χώρες.

• Καβάλας, Βέροιας, Κοζάνης, Πηλίου Είναι λευκά έως ελαφρώς τεφρά μάρμαρα. Χρησιμοποιούνται κατεξοχήν σε επιστρώσεις,  κατωκάσια, αυλές κλπ. Η  κατεργασία τους είναι εύκολη και έχουν σχετικά χαμηλό κόστος.
•  

• Ιωαννίνων Είναι μάρμαρο μπεζ – ροδόχρουν. Χρησιμοποιείται σε επιστρώσεις εσωτερικών δαπέδων, αλλά θρύβεται εύκολα.

• Ερέτριας Είναι μάρμαρο που περιέχει αιματίτη, σκληρό, ανθεκτικό στη θραύση, το οποίο στιλβώνεται εύκολα. Χαρακτηρίζεται από  μεγάλη ποικιλία χρωμάτων. Καστανέρυθρο, ρόδινο, ερυθρό, λευκό, πρασινότεφρο, μαύρο, είναι μερικά από τα χρώματα που συνθέτουν τα νερά αυτού του μαρμάρου. Χρησιμοποιείται σε επιστρώσεις εσωτερικών δαπέδων, επενδύσεις, έπιπλα, διακοσμήσεις κλπ.
•  

(από τη Συλλογή του Εργαστηρίου Γεωλογίας του Ε.Μ.Π.)

• Χίου Είναι σκληρό μάρμαρο, δύσκολο στην επεξεργασία κυρίως με φαιό χρώμα, κατάλληλο για επιστρώσεις δαπέδων, επενδύσεις, διακοσμήσεις λουτρών, υπαίθριων χώρων κλπ.

Η Ελλάδα είναι χώρα πλούσια σε μάρμαρα. Υπάρχουν ακόμα πολλά είδη, όπως το κίτρινο των Θηβών, το μπεζ της Ρόδου, το πράσινο της Λάρισας, το κυανότεφρο του Μαραθώνα κ.ά.