ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΦΥΤΕΜΕΝΗΣ ΣΤΕΓΗΣ

Η κατασκευή φυτεμένης στέγης ήταν η τρίτη από τις τρεις φάσεις κατασκευής, από την Ανέλιξη, ενός περιπτέρου με ξύλινο φέροντα οργανισμό, τοιχοποιίες πλήρωσης από πηλό και φυτεμένη στέγη. Βασικός στόχος ήταν ο σχεδιασμός και η υλοποίηση μιας κατασκευής με τα εξής χαρακτηριστικά:

• Χρήση υλικών δόμησης με χαμηλή περιεκτικότητα πρωταρχικής ενέργειας, άφθονων στη φύση, ανακυκλώσιμων ή αφομοιώσιμων  και καθαρών, δηλαδή φιλικών στην υγεία και το περιβάλλον.
• Πειραματισμός  με οικοδομικά υλικά και τεχνικές, που δε χρησιμοποιούνται στις σύγχρονες, συμβατικές κατασκευές
• Δυνατότητα ιδιοκατασκευής με απλά μέσα και εργαλεία
• Μείωση του  κόστους κατασκευής στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό

Η κατασκευή της φυτεμένης στέγης  πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2008, στο Ελαιόρεμα Πανοράματος, Θεσσαλονίκης, με χαρακτήρα επιμορφωτικού εργαστηρίου.

Το εργαστήριο καθοδηγήθηκε από την αρχιτέκτονα Έλλη Γεωργιάδου.

Συμμετείχαν περίπου 20 άτομα, εταίροι και συνεργάτες της Ανέλιξης, τα οποία εργάστηκαν για 4 μέρες.

Τα έξοδα της κατασκευής καλύφθηκαν από ίδιους πόρους της Ανέλιξης.

Σχεδιασμός κατασκευής

Η χρήση του περιπτέρου είναι αποκλειστικά θερινή. Η νότια πλευρά του καλύπτεται από τη στέγη που φτάνει χαμηλά μέχρι το ανάχωμα στο Νότο, ενσωματώνοντας την κατασκευή στο φυσικό της χώρο. Η δυτική πλευρά του είναι κλειστή με τοιχοποιία. Προστατεύεται έτσι το καλοκαίρι αποτελεσματικά από το θερμό νότιο και δυτικό ήλιο. Η βόρεια πλευρά του, που το καλοκαίρι είναι σκιασμένη και σχετικά δροσερή επιλέχθηκε να μείνει ανοιχτή προς τον υπαίθριο χώρο.

Η κατασκευή εδράζεται σε πλάκα οπλισμένου σκυρόδεματος, με θεμελίωση περιμετρικής δοκού. Οι εξωτερικές διαστάσεις της είναι 7,34 m × 3,74 m. Το καθαρό χρηστικό τμήμα έχει κάτοψη 4,94 m × 3,74 m. Το έδαφος είναι επίπεδο, σχηματίζοντας ανάχωμα στη νότια πλευρά.

Υλικά κατασκευής

Για την κατασκευή της φυτεμένης στέγης χρειάστηκαν τα εξής υλικά:

• Ξυλεία για το πέτσωμα και τον εγκιβωτισμό της στέγης
• Στεγανωτική μεμβράνη
• Αποστραγγιστική μεμβράνη
• Μεταλλικό οικοδομικό πλέγμα
• Χώμα, που συλλέχθηκε από την περιοχή
• Κροκάλες, που συλλέχθηκαν από την περιοχή
• Μεταλλικά προφίλ, υδρορροές
• Σιδερογωνιές στερέωσης του εγκιβωτισμού, βενζινόκολλα, καρφιά, βύσματα κ.λπ.

Επειδή το περίπτερο είναι ανοιχτό, μη θερμαινόμενος χώρος και δεν υπάρχουν απαιτήσεις θερμομόνωσης, δε χρειάστηκε να τοποθετηθεί κάποιο θερμομονωτικό υλικό. Σε αντίθετη περίπτωση, μεταξύ του πετσώματος και της στεγανωτικής μεμβράνης θα έπρεπε να τοποθετηθεί στρώση θερμομόνωσης.  

Κατασκευή

Πέτσωμα Ξύλινες σανίδες καρφώθηκαν κάθετα στη διεύθυνση των ψαλιδιών ώστε να διαμορφωθεί το πέτσωμα της στέγης. Τα καρφιά καρφώθηκαν με προσοχή έτσι ώστε να μην προεξέχουν και “πληγώσουν” τη στεγανωτική μεμβράνη.

Κατασκευή πετσώματος

Εγκιβωτισμός Τοποθετήθηκαν σανίδες, στην περίμετρο της στέγης και κάθετα προς το επίπεδο του πετσώματος, με τη χρήση σιδερογωνιών, για την κατασκευή του εγκιβωτισμού. Στα χαμηλότερα επίπεδα της στέγης, στη γραμμή απορροής των υδάτων, οι σανίδες εγκιβωτισμού τοποθετήθηκαν σε απόσταση από το πέτσωμα, ώστε να σχηματιστεί μια σχισμή πλάτους 5 cm για την απορροή του νερού.

Κατασκευή εγκιβωτισμού

   

Στεγανωτική μεμβράνη Για την υγρομόνωση της στέγης χρησιμοποιήθηκε λεπτή μεμβράνη, από ασφαλτικά υλικά, οπλισμένη με πολυεστερικές ίνες. Φέρει πόρους, που επιτρέπουν τον άδηλο αερισμό του πετσώματος στην πάνω πλευρά του.

Οι λωρίδες της μεμβράνης τοποθετήθηκαν πάνω στο πέτσωμα με τη λογική που τοποθετούνται τα κεραμίδια, με επικάλυψη δηλαδή 15 cm της κάτω λωρίδας από την ανώτερη. Η λωρίδες κάλυψαν ολόκληρη την επιφάνεια του πετσώματος και το εσωτερικό του εγκιβωτισμού. Στην κάτω πλευρά της στέγης, στη ζώνη απορροής του νερού η μεμβράνη γύρισε προς τα κάτω, μέσα στη σχισμή απορροής και αφέθηκε να κρέμεται ελεύθερα, μέσα στην υδρορροή, που τοποθετήθηκε αργότερα.

Για τη συγκόλληση των λωρίδων μεταξύ τους χρησιμοποιήθηκε βενζινόκολλα.

Τοποθέτηση στεγανωτικής μεμβράνης



   

Αποστραγγιστική μεμβράνη Για την αποστράγγιση του χώματος χρησιμοποιήθηκε αποστραγγιστική μεμβράνη PVC, με μορφή αυγοθήκης, που φέρει γεωύφασμα στη μία της πλευρά. Η χρήση μεμβράνης PVC ήταν υποχρεωτική, γιατί αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει στην αγορά άλλο υλικό, που μπορεί να εμποδίσει τη διείσδυση των ριζικού συστήματος προς το ξύλινο πέτσωμα.

Η μεμβράνη τοποθετήθηκε με το γεωύφασμα προς τα πάνω και στερεώθηκε με ειδικά πλαστικά βύσματα. Οι λωρίδες της τοποθετήθηκαν με τη λογική που τοποθετούνται τα κεραμίδια, με επικάλυψη δηλαδή 15 cm της κάτω λωρίδας από την ανώτερη. Σηκώθηκε στη γραμμή του κορφιά όρθια, ώστε να εξασφαλίζεται δυνατότητα αερισμού της κατασκευής που καλύπτει. Στην κάτω πλευρά της στέγης, στη ζώνη απορροής του νερού τοποθετήθηκε σύριζα με το πέτσωμα, αφήνοντας ελεύθερη τη σχισμή απορροής των 5 cm.

Τοποθέτηση αποστραγγιστικής μεμβράνης

   

Ζώνη αποστράγγισης Στα χαμηλότερα επίπεδα της στέγης, στη γραμμή απορροής του νερού, δημιουργήθηκε αποστραγγιστική ζώνη πλάτους 50 cm με τον εξής τρόπο:

Τοποθετήθηκε λωρίδα πλάτους 50 cm, γαλβανισμένου μεταλλικού πλέγματος, οπών 5 × 10 cm, πάνω από τη σχισμή απορροής, σε όλο το μήκος της, πάνω από την αποστραγγιστική μεμβράνη και κάτω από το γεωύφασμα που την καλύπτει, αφού αποκολλήθηκε μια λωρίδα του, πλάτους περίπου 60 cm και διπλώθηκε προς τα πάνω. Η κάτω άκρη του πλέγματος έφτασε μέχρι τον κάτω εγκιβωτισμό, καλύπτοντας όλο το πλάτος της σχισμής, και στη θέση εκείνη τοποθετήθηκαν καθαρά, χοντρά χαλίκια Ø 5 – 7 cm, τυλιγμένα σε γεωύφασμα. Δημιουργήθηκε έτσι μία στρώση χαλικιών πλάτους 50 cm και ύψους 10 – 12 cm, στην κατώτερη στάθμη της στέγης, υποστηριγμένη από το πλέγμα, με μεγάλα ελεύθερα διάκενα απορροής νερού μεταξύ των χαλικιών, προστατευμένα από το γεωύφασμα που τα περιέβαλε, για να μη βουλώσουν. Η ζώνη αυτή καλύφθηκε με το αποκολλημένο γεωύφασμα της αποστραγγιστικής μεμβράνης, το οποίο διαμόρφωσε και την τελική επιφάνεια υποδοχής του χώματος.

Κατασκευή ζώνης απορροής νερού





      

Τοποθέτηση χώματος Το χώμα συλλέχθηκε από τη γειτονική περιοχή και κοσκινίστηκε ώστε να απομακρυνθούν τα  πολύ χονδρόκοκκα και βαριά υλικά. Αναμείχθηκε με τύρφη και στρώθηκε ομοιόμορφα στην επιφάνεια της στέγης. Η τύρφη συμβάλλει στον αερισμό του χώματος και στη μείωση του βάρους του. Το πάχος της στρώσης του χώματος είναι 12 – 15 cm.

Το χώμα περιείχε τοπικό σπόρο και δε χρειάστηκε η προσθήκη επιπλέον ξένου σπόρου, ώστε να μη δημιουργηθεί στη βλάστηση της στέγης δυσαρμονία με τη φυσική βλάστηση της περιοχής.

Κοσκίνισμα και τοποθέτηση χώματος

   

Μεταλλικά προφίλ και υδρορροές Στην πάνω πλευρά των σανίδων του εγκιβωτισμού, βιδώθηκαν μεταλλικά προφίλ, από μορφοποιημένη (στραντζαριστή) λαμαρίνα, για την προστασία του από το νερό. Τα προφίλ διαμορφώθηκαν κατάλληλα στις γωνίες και στον κορφιά της στέγης, για καλύτερη συναρμογή.

Η υδρορροές, επίσης από λαμαρίνα, τοποθετήθηκαν στις πλευρές που συγκεντρώνουν τα νερά της αποστραγγιστικής ζώνης, με κατάλληλη κλίση για την απορροή τους.

Τοποθέτηση μεταλλικών προφίλ και υδρορροών

   

Στο σημείο όπου η στέγη συναντά ένα πεύκο, δημιουργήθηκε άνοιγμα όπου το πεύκο διαπερνά τη στέγη, ώστε να αναπτυχθεί ελεύθερα.

Συμπεράσματα εργαστηρίου

Η κατασκευή της φυτεμένης στέγης ήταν εξαιρετικά απλή, όμως άρτια και εξακολουθεί, πέντε χρόνια μετά, να διατηρείται σε άριστη κατάσταση.

Η φυτεμένη στέγη, πέντε χρόνια μετά την κατασκευή της

Το κόστος κατασκευής φυτεμένης στέγης είναι ίδιο με το κόστος κατασκευής της συμβατικής στέγης με κεραμίδι. Η εργαστηριακή ιδιοκατασκευή  δεν το μείωσε  σημαντικά, γεγονός που οφείλεται στη χρήση ειδικών μεμβρανών, που από οικονομική άποψη ισοδυναμούν με το κόστος του κεραμιδιού.

Στην αγορά της οικοδομής, η φυτεμένη στέγη προβάλλεται ως κατασκευή, που απαιτεί ειδική τεχνογνωσία και αυξημένο κόστος. Όμως, η εμπειρία του εργαστηρίου έδειξε ότι, με σωστό σχεδιασμό, προγραμματισμό και γνώση των υλικών, είναι εφικτή η υλοποίηση άρτιων κατασκευών, περιορισμένου κόστους, ακόμη και από ανειδίκευτο ανθρώπινο δυναμικό. Έδειξε επίσης ότι η ενεργή συμμετοχή ανθρώπων, χωρίς καμία προηγούμενη εμπειρία, που εισάγονται σταδιακά βήμα προς βήμα στη διαδικασία κτηριακής παραγωγής, μπορεί να πετύχει εξαιρετικά αποτελέσματα.