ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ

Τα βασικά υλικά που χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή κτηρίων από ωμόπλινθους ήταν ο πηλός, το ξύλο και η πέτρα.  Κύριο κριτήριο επιλογής ήταν η απόσταση των πρώτων υλών  από το προς ανέγερση κτήριο, καθώς η μεταφορά υλικών ήταν δύσκολη και αύξανε το τελικό κόστος. Εκτός από αυτά τα υλικά χρησιμοποιούνταν και άλλα δευτερεύοντα, είτε φυτικής προέλευσης, όπως καλάμια και άχυρα, είτε ζωικής προέλευσης, όπως αιγότριχες.

ΠΕΤΡΑ

Η πέτρα χρησίμευε κυρίως για:

• Την κατασκευή της θεμελίωσης.
• Τη δημιουργία μίας οριζόντιας ζώνης σε συνέχεια της θεμελίωσης, με ύψος περίπου 1 m πάνω από την επιφάνεια του εδάφους, με στόχο κυρίως την προστασία από τα διασταλάζοντα νερά της στέγης, αλλά και από την ανερχόμενη υγρασία του εδάφους. Σε περιπτώσεις επικλινούς οικοπέδου, η ζώνη αυτή κατασκευάζονταν κλιμακωτά, χωρίς προβλήματα για την ανωδομή.

Λιθόκτιστη ζώνη πάνω από τη θεμελίωση

Διάβρωση ωμοπλινθοδομής από διασταλάζοντα νερά της στέγης

Στις πεδινές περιοχές η πέτρα ήταν σπάνιο είδος και γιαυτό ήταν ακριβό υλικό. Πολλές φορές βέβαια χρησιμοποιούνταν ως μέσο κοινωνικής προβολής και έτσι εξηγείται το φαινόμενο της εμφάνισης, σε διάφορες περιοχές, λιθόκτιστων κτηρίων μόνο στις προσόψεις, ενώ οι υπόλοιπες πλευρές ήταν χτισμένες με πλιθί. Σε οικονομικούς λόγους επίσης πρέπει να αποδοθεί η δόμηση με πέτρα μέχρι και το μισό ύψος του δεύτερου ορόφου, όπως παρατηρείται σε ορισμένα χωριά του Νομού Θεσσαλονίκης.

Κατασκευή λιθόκτιστης πρόσοψης σε κτήριο με ωμόπλινθους

Συνδυασμός διαφορετικών υλικών

ΠΗΛΟΣ

Η προμήθεια του πηλού γίνονταν ελεύθερα από τις φυσικές θέσεις συγκέντρωσης αργιλούχων χωμάτων, με μοναδικό κόστος τη μεταφορά του. Γιαυτό τον έπαιρναν από τη μικρότερη δυνατή απόσταση, αρκεί να υπήρχε  δίπλα και νερό, αφού παλιότερα ήταν δυσκολότερη η μεταφορά του νερού, από τη μεταφορά του χώματος. Η περιεκτικότητα του πηλού σε πέτρες δεν αποτελούσε σημαντικό κριτήριο επιλογής. Απαραίτητη ήταν όμως η προσθήκη στο μείγμα λεπτοκομμένου άχυρου ή ζωικών τριχών για να αυξηθεί η συνοχή του πηλού αλλά και η θερμομονωτική ικανότητα της κατασκευής.

Πλίνθινη τοιχοποιία Ο πηλός περιέχει μικρές πέτρες, χαλίκια και άχυρο

Ο πηλός περιέχει μικρές πέτρες, χαλίκια και άχυρο

Η θερμομονωτική ικανότητα του πηλού επηρεάζονταν, εντός κάποιων ορίων, από την περιεκτικότητα του σε άχυρο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι, για τη θερμομόνωση των κτηρίων, επαρκούσε μόνο ο πηλός με άχυρο.

ΞΥΛΟ

Το ξύλο, αναπόσπαστος οπλισμός της φέρουσας πλίνθινης κατασκευής, προέρχονταν από τοπικά είδη δένδρων που ήταν πιο φτηνά, αφού γενικά οι μεταφορές υλικών ήταν δύσκολες και ανέβαζαν το κόστος. Σε πιο ακριβές κατασκευές μεταφέρονταν από άλλες περιοχές καστανιά, δρυς κ.α.. Στις περιπτώσεις απαίτησης μεγάλων διατομών, όπως στα ξύλα δαπέδων και στεγών, συνήθως οι κορμοί των δέντρων απλώς αποφλοιώνονταν. Όταν οι απαιτούμενες διατομές μειώνονταν, όπως στα ξύλα ζωναριών, χρησιμοποιούνταν επεξεργασμένη ξυλεία και σπάνια, σε φθηνές κατασκευές, κλαδιά.

ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ

Βοηθητικά υλικά χρησιμοποιούνταν στις κατασκευές ανάλογα με την περιοχή και ήταν κυρίως φυτικής και ζωικής προέλευσης. Φυτικά υλικά ήταν το άχυρο, τα καλάμια, αλλά και τα φύκια, κυρίως στα νησιά. Ζωικής προέλευσης ήταν κυρίως οι αιγότριχες και το μαλλί του προβάτου.

Το άχυρο τεμαχίζονταν και αναμειγνύονταν με τον πηλό, τόσο κατά την κατασκευή των πλιθιών, όσο και κατά την παρασκευή των επιχρισμάτων, για να βελτιώσει την αντοχή τους.

Τα καλάμια χρησιμοποιούνταν για τη δημιουργία των ελαφρών κατασκευών, τόσο εσωτερικών ή εξωτερικών τοιχοποιιών, όσο και οροφών. Αποτελούσαν τη βάση, ένα είδος πλέγματος, για την πλήρωση με πηλό.

Τα φύκια χρησιμοποιούνταν στα νησιά, στην κατασκευή δωμάτων, ως θερμομονωτικό υπόστρωμα της τελικής στρώσης αργιλοχώματος.

Οι ζωικές τρίχες χρησιμοποιούνταν κυρίως στην παρασκευή κονιαμάτων τελικής προστασίας των τοίχων, για την αύξηση της συνοχής τους και την αποφυγή ρηγμάτωσης.