Όλα τα υλικά της γης προέρχονται από τα ορυκτά. Ορυκτά ονομάζονται τα ομοφυή σώματα, στερεά, υγρά ή αέρια, τα οποία έχουν ορισμένη φυσική και χημική σύσταση και με τα οποία είναι δομημένα τα υλικά του φλοιού της Γης. Στα ορυκτά κατατάσσεται και το νερό.
Ταξινόμηση των ορυκτών σύμφωνα με την χημική τους σύσταση
Σημειώσεις:
- Συνηθισμένοι χαλαζίες: κοινός χαλαζίας (στουρναρόπετρα), ορεία κρύσταλλος, αμέθυστος, χαλκηδόνιος, αχάτης, χρυσoπράσσιο, καπνίας, ίασπις, πυρεκβολίτης (τσακμακόπετρα), λυδία λίθος, όνυχας, μάτι της τίγρης, ηλιοτρόπιο, κ.ά.
- Συνηθισμένοι πυρόξενοι: αυγίτης
- Συνηθισμένοι μαρμαρυγίες: μοσχοβίτης, βιοτίτης
- Συνηθισμένοι άστριοι: βυταβνίτης, ανορθίτης, ανδεσίνης, αλβίτης, σανίδινο, ορθόκλαστο, ορθόκλαστο 3
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ορυκτών είναι:
- Συνεκτικότητα ή συνοχή Είναι η δύναμη με την οποία είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους τα μόρια που συνθέτουν ένα ορυκτό. Από αυτή την ιδιότητα, εξαρτάται ο βαθμός δυσκολίας σχισμού, θραύσης και η σκληρότητα κάθε ορυκτού. Στην κλίμακα σκληρότητας Mosh, ο τάλκης είναι το πλέον μαλακό ορυκτό και ο αδάμας το σκληρότερο.
- Χρωματισμός Τα αυτόχροα ορυκτά, όπως χρυσός, άργυρος, γαληνίτης κ.ά., έχουν πάντοτε το χρώμα της ουσίας από την οποία αποτελείται το ορυκτό. Τα άχροα ορυκτά, χωρίς ξένες ουσίες, δεν έχουν χρώμα, όπως π.χ. το μαγειρικό αλάτι. Τα ετερόχροα ορυκτά παίρνουν το χρώμα των ξένων ουσιών που περιέχουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα πολλά είδη του χαλαζία.
- Διαφάνεια Είναι η διαπερατότητα ενός ορυκτού από το φως. Διαφανή είναι τα ορυκτά μέσα από τα οποία είναι ορατό ένα αντικείμενο που βρίσκεται πίσω τους, π.χ. υδρομιγής γύψος. Αδιαφανή είναι τα ορυκτά που δεν αφήνουν καθόλου το φως να τα διαπεράσει. Η αδιαφάνεια είναι χαρακτηριστικό των περισσότερων ορυκτών. Διαφώτιστα ή ημιδιαφανή είναι τα ορυκτά τα οποία επιτρέπουν τη διέλευση του φωτός χωρίς όμως να είναι ορατό το αντικείμενο που βρίσκεται πίσω τους, όπως π.χ. ο οπάλιος.
- Λάμψη Είναι το αποτέλεσμα της ιδιότητας του ορυκτού να ανακλά ή να διαχέει το φως το οποίο προσπίπτει στην επιφάνειά του ή διεισδύει στη μάζα του. Τα διαφανή ορυκτά στερούνται λάμψης, διότι το μεγαλύτερο μέρος του φωτός τα διαπερνά και δεν ανακλάται.
- Πυκνότητα είναι η μάζα (g ή kg) όγκου 1 cm3 κάποιου ορυκτού. Κάθε ορυκτό έχει τη δική του πυκνότητα. Τα ορυκτά από τα οποία εξάγονται μέταλλα, έχουν μεγαλύτερη πυκνότητα από τα άλλα ορυκτά.
Η ευρεία χρήση ορυκτών οδήγησε στην εργαστηριακή έρευνα και τη βιομηχανική παραγωγή τεχνητών ορυκτών, όπως τεχνητός χαλαζίας, τεχνητός ασβεστίτης, τεχνητός φθορίτης κ.ά..
Από τα ορυκτά προέρχονται οι τρείς μεγάλες κατηγορίες υλικών της Γης, που αποτελούν βασικές πρώτες ύλες του οικοδομικού τομέα, δηλαδή τα πετρώματα, τα μέταλλα και τα οργανογενή υλικά του εδάφους.