ΤΣΑΤΜΑΣ – ΜΠΑΓΔΑΤΙ

Δεν είναι απολύτως σαφές σε ποια ακριβώς κατασκευή αποδίδεται ο καθένας από τους δύο όρους τσατμάς και μπαγδατί

Τσατμάς (από την τούρκικη λέξη catma)

• Κατά τον Ν. Μουτσόπουλο: είναι η κατασκευή όπου τα κενά του ξύλινου σκελετού γέμιζαν με λιθαράκια, πλίθρες, πλεγμένα κλαδιά, καλάμια ή ξύλινα πηχάκια. Λάσπη με άχυρα, καλά δουλεμένα, επικάλυπταν αμφίπλευρα σε διαδοχικές στρώσεις τον τοίχο, έως ότου το πάχος να  φτάσει στο επιθυμητό σημείο.
• Κατά τον Δημητράκο (Μέγα Λεξικόν όλης της Ελληνικής Γλώσσης): …είναι λεπτός τοίχος εκ δοκών, ων τα διάκενα συμπληρούνται διά πλίνθων, είτε διά ξύλινων πήχεων επικαλυπτομένων δι’ ασβεστοκονιάματος.

Μπαγδατί (από την τούρκικη λέξη bagdati)

• Κατά τον Ν. Μουτσόπουλο: είναι η κατασκευή, στην οποία το υλικό πλήρωσης του ξύλινου σκελετού ήταν πυκνά τοποθετημένα πηχάκια (Αμπελάκια : φαρσώματα).
• Κατά τον Δημητράκο (Μέγα Λεξικόν όλης της Ελληνικής Γλώσσης): …είναι το δια λεπτών και επιμήκων σανίδων και ασβεστοκονιάματος σχηματιζόμενον στρώμα είτε ως χώρισμα δωματίων, αντί μεσότοιχου, είτε ως οροφή.

Και στις δύο περιπτώσεις, πρόκειται για ελαφρές ή σχετικά ελαφρές κατασκευές, μικρού πάχους, στις οποίες κυρίαρχα υλικά είναι ο πηλός και το ξύλο.

Τσατμάς

Οι παραλλαγές του τσατμά, όπως εμφανίζονται στις παραδοσιακές κατασκευές είναι πάρα πολλές.

Σε γενικές γραμμές είναι πλέγματα ξύλου, ποικίλων διατομών και μορφής. Κατακόρυφοι πήχεις στηρίζονται ή συνδέονται με τη φέρουσα κατασκευή και πάνω τους πλέκονται οριζόντια κλαδιά. Πάνω στο πλέγμα πιέζεται το μείγμα του πηλού, ταυτόχρονα και από τις δύο πλευρές του, από δύο άτομα, ώστε η εσωτερική και η εξωτερική  στρώση του πηλού να κολλήσουν μεταξύ τους και να σχηματιστεί ένα ενιαίο στρώμα, που ενσωματώνει τα κλαδιά.

Το μείγμα του πηλού που χρησιμοποιείται στην κατασκευή του τσατμά είναι αδύνατος πηλός,  με σχετικά μικρή περιεκτικότητα αργίλου, με άμμο και μικρό χαλίκι και με αρκετό συνδετικό άχυρο ή ζωική τρίχα (αιγότριχα).

Άλλες φορές τα φατνώματα της φέρουσας κατασκευής γεμίζουν με πλιθιά, οπτόπλινθους, ή μικρά λιθάρια και πάνω τους πιέζεται ο πηλός.

Τα υλικά και η μέθοδος κατασκευής καθορίζονται από το στατικό ρόλο των δομικών στοιχείων, τις διαθέσιμες πρώτες ύλες και την δημιουργική φαντασία του κατασκευαστή.

Τσατμάς

Μπαγδατί

Το μπαγδατί κατασκευάζεται από λεπτά πηχάκια ή και από καλάμια που καρφώνονται οριζόντια πάνω στα ξύλα του φέροντος οργανισμού. Μεταξύ τους μεσολαβεί ένα λεπτό διάκενο, ικανό για να κρατήσει το πηλοκονίαμα ή το ασβεστοκονίαμα που τα επικαλύπτει.

Μπαγδατί

Στην παραδοσιακή κατασκευή ο τσατμάς και το μπαγδατί είναι συνήθως οι μη φέροντες διαχωριστικοί τοίχοι του ισογείου και σχεδόν πάντα οι διαχωριστικοί τοίχοι του ορόφου. Αποτελούν επίσης τμήματα του κελύφους του ορόφου είτε ως περίβλημα των σαχνισιών είτε ως εξωτερικοί φέροντες τοίχοι στο Νότο. Με τον τρόπο αυτό, τα φορτία στον όροφο, στην ανώτερη ζώνη της κατασκευής, μειώνονται σημαντικά σε σύγκριση με τα φορτία της φέρουσας ωμοπλινθοδομής του ισογείου.