ΤΡΟΠΟΣ ΔΟΜΗΣΗΣ ΠΗΛΟΥ

Η δόμηση του πηλού στην Ελλάδα ήταν πάντα δόμηση με πλιθιά.

Στην ελληνική παράδοση δεν υπήρξε δόμηση καλουπωτού πηλού, ούτε κομπ, ούτε άλλης τεχνικής. Οι φέρουσες τοιχοποιίες πλιθιού, σε συνδυασμό με τα ξύλινα οριζόντια διαζώματα τους και τα διαφράγματα των δαπέδων των ορόφων, ήταν το μοντέλο της δόμησης που επικράτησε και άντεξε στις καταπονήσεις των μεγάλων σεισμών  του ελλαδικού χώρου.

Οι τεχνικές δόμησης με πηλό, ως κύριο υλικό, εκμεταλλεύονταν ένα βασικό του χαρακτηριστικό. Την ευκολία μορφοποίησής του. Ανάλογα με τις ανάγκες, μπορούσε να μετασχηματιστεί, με απλές διαδικασίες, σε ωμόπλινθο, αλλά εξίσου εύκολα να χρησιμοποιηθεί και ως υλικό πλήρωσης σε ξυλόπλεχτες ή ξυλόπηχτες κατασκευές καθώς και ως υλικό επίχρισης. Ανάλογα με τις προτεραιότητες της κάθε κατασκευής ή ακόμα και των διαφόρων χρονικών φάσεων της ίδιας κατασκευής, μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για φαρδείς ή λεπτούς τοίχους, με μεγάλη ή μικρή θερμοχωρητικότητα, για πλήρωση ή για επικάλυψη.

ΦΕΡΟΥΣΕΣ ΣΥΜΠΑΓΕΙΣ ΤΟΙΧΟΠΟΙΙΕΣ ΠΛΙΘΙΟΥ

Προετοιμασία υλικού

Σύμφωνα με περιγραφές τεχνιτών, για την παρασκευή πλιθιών, έριχναν νερό σε λάκκο χώματος, τσαπίζοντας το μείγμα και  προσθέτοντας εμπειρικά άχυρο, αδιαφορώντας για την περιεκτικότητα σε πέτρες. Πατούσαν το μείγμα μέχρις ότου το δείγμα που τοποθετούσαν σε καλούπι να παραμένει σταθερό μετά την αφαίρεσή του καλουπιού. Αυτός ήταν ο μοναδικός έλεγχος ότι το μείγμα που είχαν φτιάξει ήταν καλό. Αν δεν πετύχαινε, επαναλάμβαναν την διαδικασία δύο ή και τρεις φορές.

Κατασκευή και διαστάσεις πλιθιών

Στην κατασκευή πλιθιών απασχολούνταν 4 άτομα. Οι 3 μετέφεραν τη λάσπη και ο ένας χειρίζονταν το καλούπι, φτιάχνοντας 3.000 – 4.000 τεμάχια την ημέρα. Η αμοιβή  τους ήταν, προς τα μέσα της δεκαετίας του 1960, περίπου 70 δρχ / 1000άδα, που θεωρείται καλή για τα δεδομένα της εποχής.

Γενικά οι διαστάσεις των πλιθιών ήταν περίπου 30 cm μήκος, 10 – 12 cm πλάτος και 8 – 12 cm ύψος. Οι διαστάσεις αυτές ποικίλουν αρκετά από κτήριο σε κτήριο ακόμα και στο ίδιο χωριό, γεγονός που υποδηλώνει την έλλειψη τυποποίησης. Κάθε τεχνίτης χρησιμοποιούσε τα δικά του καλούπια. Επειδή η αμοιβή υπολογίζονταν συνήθως από το συνεργείο ανάλογα με το πλήθος των κατασκευαζόμενων πλιθιών, οι τεχνίτες χρησιμοποιούσαν λίγο μικρότερα καλούπια από τους ιδιώτες.

Σε ορισμένες περιοχές έχουν αναφερθεί δύο ειδών καλούπια. Ένα πολλαπλό για μακρόστενα πλιθιά, που χρησιμοποιούνταν κατά κύριο λόγο στις τοιχοποιίες και ένα πολλαπλό  για τετράγωνα πλιθιά (διπλάσιο στο πλάτος, με ίδιο μήκος και ύψος με τα προηγούμενα), τα οποία χρησιμοποιούνταν στην κατασκευή των γωνιών, για το δέσιμό τους.

Δόμηση πλιθιών

Τα πλιθιά είχαν ορθογωνικό σχήμα, ώστε να είναι δυνατή η πλέξη τους χωρίς να δημιουργούνται κατακόρυφοι αρμοί, που θα αποτελούσαν δομική ασυνέχεια.

Όταν το πάχος του τοίχου ήταν μεγαλύτερο του μήκους του πλιθιού, τότε οι πλίνθοι τοποθετούταν στην μία παρειά της ίδιας σειράς του τοίχου, εγκάρσια προς αυτόν και στην άλλη παρειά κατά μήκος. Στην επόμενη σειρά χτίζονταν με την αντίστροφη διάταξη.

Όταν το πάχος του τοίχου ήταν ίσο με το μήκος του πλιθιού, τότε τα πλιθιά τοποθετούνταν στη μία σειρά εγκάρσια προς τον τοίχο και στην επόμενη σειρά  κατά μήκος σε διπλή σειρά. Τα τετράγωνα πλιθιά τοποθετούνταν σε κάθε δεύτερη σειρά, για να συγκρατούν τα δύο υποκείμενα  μικρότερα.

Ανά κατακόρυφα διαστήματα περίπου 1,5 m υπήρχαν κενά στην πλινθοδομή. Εκεί στηρίζονταν η απαραίτητη ξύλινη εξωτερική σκαλωσιά. Τα κενά καλύπτονταν αργότερα από επίχρισμα.

ΟΡΙΖΟΝΤΙΟΣ ΞΥΛΙΝΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ

Διαζώματα

Διάζωμα είναι ένα οριζόντιο ξύλινο ζωνάρι με μορφή πλέγματος που διατρέχει όλη την περίμετρο της τοιχοποιίας, ενσωματωμένο στο πάχος της. Επαναλαμβάνεται σε διαφορετικά επίπεδα και αποτελεί βασικό στοιχείο της ωμοπλινθοδομής, γιατί συνδέει τους περιμετρικούς τοίχους μεταξύ τους και μεταφέρει καλύτερα τα υπερκείμενα φορτία, αφού λειτουργεί ως δοκός.

Τα ζωνάρια κατασκευάζονταν ανά 1,0 m ύψος περίπου (στο ύψος του δαπέδου, στην ποδιά και στο πρέκι των παραθύρων), ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα του ιδιοκτήτη, αλλά όχι λιγότερα από δύο ανά όροφο, ένα στο πρέκι και ένα στο ύψος του δαπέδου.

Ο μέγιστος αριθμός ζωναριών που έχει παρατηρηθεί σε μονώροφες κατασκευές είναι τέσσερα: στο ύψος διαχωρισμού του κτηρίου από το θεμέλιο, στην ποδιά, στο πρέκι των παραθύρων και κάτω από τη στέγη.

Θέσεις ζωναριών

Ζωνάρι ορόφου μόνο στο μέσο του ανοίγματος

Σε πιο φτηνές κατασκευές ή σε κατασκευές βοηθητικής χρήσης, όπως οι αχυρώνες, τοποθετούσαν, αντί για περιμετρικό ζωνάρι, μόνο ξύλινα πρέκια στα ανοίγματα, που εισχωρούσαν κατά μήκος του τοίχου, για αρκετά εκατοστά μέσα σε αυτόν, με σημαντική όμως επίπτωση στην τελική αντοχή του κτίσματος.

Κάθε ζωνάρι αποτελούνταν, κατά κανόνα, από ένα ζευγάρι παράλληλων ξύλων, τοποθετημένων κατά μήκος του τοίχου, ένα σε κάθε παρειά του, τα οποία συνδέονταν μεταξύ τους με κάθετα ξυλοτεμάχια σχηματίζοντας ένα ορθογωνικό δικτύωμα, με τη μορφή σκάλας.

Τα ξύλα που χρησιμοποιούνταν στα ζωνάρια, όταν ήταν τοποθετημένα στις εξωτερικές παρειές, είχαν ορθογωνική διατομή 4,0 – 8,0 cm επί 5,0 – 12,0 cm και εδράζονταν στη μεγάλη τους πλευρά. Όταν ήταν ενσωματωμένα στον τοίχο, ήταν και κυκλικής διατομής, διαμέτρου περίπου 6,0 cm.

Τα ξυλοτεμάχια που συνέδεαν τα δύο επιμήκη ξύλα των ζωναριών μεταξύ τους είχαν διατομή μικρότερη από αυτά και η μεταξύ τους απόσταση  ήταν 0,5 – 0,7 m περίπου.

Μορφές ζωναριών

Το μήκος των δοκών των ζωναριών ποικίλει, και σπάνια ήταν μονοκόμματο σε όλο το μήκος του τοίχου. Στην περίπτωση ασυνέχειας τα ξύλα συνδέονταν μεταξύ τους με διάφορους τρόπους. Είτε με μισοχαραχτές εγκοπές (δόντια), είτε με λοξές τομές (φάλτσα), που επικάθονται η μία πάνω στην άλλη, είτε με απλή παράθεση, χωρίς να είναι στην τελευταία περίπτωση σαφής ο τρόπος σύνδεσης τους.

Τρόποι της κατά μήκος σύνδεσης ζωναριών

Σε τοίχους που προεξείχαν της κατασκευής για να περιβάλουν π.χ. ένα λιακωτό (ημιυπαίθριος), παρεμβάλλονταν μεταξύ των δύο δοκαριών του ζωναριού τους και ένα τρίτο, ενδιάμεσο ξύλο, για την αύξηση της αντοχής τους.

Στις γωνίες συνάντησης των ζωναριών δύο κάθετων τοίχων και στο ίδιο επίπεδο με αυτά, πρόσθεταν συνήθως έναν ακόμα διαγώνιο πήχη που ενίσχυε τη γωνιακή σύνδεση μεταξύ των κάθετων διαζωμάτων. Είχε διατομή αντίστοιχη με τα κάθετα ξύλα των ζωναριών.

Γωνιακή ενίσχυση ζωναριών

Κατακόρυφος ξύλινος φέρων οργανισμός του κτηρίου δεν υπήρχε, παρά μόνο σε ελάχιστες εξαιρέσεις και μόνο σημειακά.

Κατακόρυφα ξύλινα φέροντα στοιχεία εμφανίζονταν μόνο βοηθητικά, σε λεπτούς εσωτερικούς διαχωριστικούς ή σε λεπτούς εξωτερικούς τοίχους, ή για να υποστηρίξουν τα ξύλινα δάπεδα και την κατασκευή της στέγης.

Η πλήρωσή μεταξύ των ξύλινων στύλων των κατακόρυφων διαχωριστικών τοίχων  γίνονταν είτε με πλιθιά, οπότε το συνολικό πάχος τους ήταν περίπου 15 cm, είτε με τσατμά, που το πάχος του ήταν μικρότερο.

Η πρώτη περίπτωση απαντάται συνήθως σε ισόγειους χώρους ή στον όροφο, όταν υπήρχε δομική συνέχεια στο ισόγειο. Η δεύτερη περίπτωση, ως πιο ελαφριά κατασκευή, απαντάται συνήθως στους ορόφους και ιδίως όταν δεν υπήρχε δομική συνέχεια στον υποκείμενο όροφο ή όταν γίνονταν προσθήκη τοίχου μεταγενέστερα της αρχικής κατασκευής.

Κατακόρυφος ξύλινος σκελετός εσωτερικών τοίχων

Τα ανοίγματα των τοιχοποιιών, είτε τα παράθυρα είτε οι θύρες, κατασκευάζονταν με ανεξάρτητο ξύλινο πλαίσιο, που συνδέονταν με τα ζωνάρια. Τα ξύλινα αυτά πλαίσια (κασώματα) αποτελούνταν από κατεργασμένη, ορθογωνικής διατομής ξυλεία και πάνω τους προσαρμόζονταν τα παραθυρόφυλλα ή τα πορτόφυλλα.

Ανεξάρτητα πλαίσια ανοιγμάτων – στήριξη στην ωμοπλινθοδομή

Όταν στο πρέκι ή και στην ποδιά του ανοίγματος υπήρχε ζωνάρι, τότε το κάσωμα συνδέονταν πάνω του με καρφιά, χωρίς να διακόπτει τη συνέχειά του.

Ανεξάρτητο πλαίσιο ανοίγματος ανάμεσα σε δύο ζωνάρια

Στην περίπτωση που υπήρχε ζωνάρι στο μέσον του ύψους του ανοίγματος, τότε η συνέχειά του διακόπτονταν. Το μήκος πρεκιού του ανοίγματος ήταν πάντα μεγαλύτερο από το πλάτος του ανοίγματος. Προεκτείνονταν εκατέρωθεν του και εγκιβωτίζονταν στην πλινθοδομή για μήκος τουλάχιστον 30cm στην κάθε πλευρά.

Κατασκευαστική λεπτομέρεια μεσαίου ζωναριού και πρεκιού

Το πλάτος του πρεκιού ήταν ίδιο με το πάχος της τοιχοποιίας. Σχηματίζονταν έτσι μία ξύλινη επιφάνεια, από κλαδιά ή σανίδες, η οποία στήριζε  την υπερκείμενη τοιχοποιία ανεξάρτητα από το κούφωμα.

Δάπεδα

Τα δάπεδα στηρίζονταν στην εσωτερική παρειά του ζωναριού, που διαχώριζε τους ορόφους. Κατασκευάζονταν από φέροντα οριζόντια ξύλινα δοκάρια, ανά 30 – 50 cm περίπου, που πακτώνονταν μέσα στη πλινθοδομή του τοίχου (πάχους άνω των 50 cm) σε βάθος τουλάχιστον 15 cm.

Τα δοκάρια ήταν είτε αποφλοιωμένοι, ακατέργαστοι, ευθύγραμμοι κορμοί δένδρων διαμέτρου μεγαλύτερης από 12 cm, είτε επεξεργασμένα κομμάτια ορθογωνικής διατομής διαστάσεων 10 επί 20 cm. τοποθετημένα υψίκορμα.

Στην κατασκευή σαχνισιού, τα δοκάρια του δαπέδου προεκτείνονταν πέρα από την εξωτερική παρειά του ζωναριού τόσο, όσο και το πλάτος του σαχνισιού. Στην περίπτωση αυτή, το εξωτερικό άκρο όλων των δοκαριών πατούσε πάνω σε ένα ίδιας, ορθογωνικής διατομής, εγκάρσιο δοκάρι, το οποίο μετέφερε τα φορτία τους στο αμέσως υποκείμενο ζωνάρι, διαμέσου αντηρίδων.

Τα δοκάρια  του δαπέδου τοποθετούνταν κάθετα προς τον μεγάλο άξονα του δωματίου. Όταν τα ανοίγματα ήταν μεγάλα, τοποθετούνταν κάτω από τη σειρά των δοκαριών κάθετοι προς αυτά δοκοί που τα υποστήριζαν.

Δοκάρια δαπέδου

Περιστασιακά έχει παρατηρηθεί, η ενίσχυση της γωνίακής σύνδεσης των δοκαριών που φέρουν το δάπεδο με πρόσθετο εσωτερικό διαγώνιο ξύλο.

Πάνω στα δοκάρια του δαπέδου και κάθετα προς αυτά τοποθετούνται σανίδια πλάτους 12 – 15 έως και 20 cm και πάχους 2,5 – 3 cm που αποτελούσαν το τελικό δάπεδο. Ορισμένες φορές, για να εμποδίσουν την άνοδο των οσμών από τα ζώα που υπήρχαν στο ισόγειο, τοποθετούσαν πάνω στα δοκάρια του δαπέδου, αντί των σανίδων, κλαδιά μέσης διαμέτρου 5 – 7 cm και πάνω τους διάστρωναν πηλό με άχυρο πάχους περίπου 5 cm, δημιουργώντας έτσι ένα συμπαγές δάπεδο.

Η οροφή του τελευταίου ορόφου κατασκευάζονταν από καλαμωτές ή πυκνά πηχάκια, που αποτελούσαν τη βάση για την πατητή κονία με την οποία επιχρίονταν. Το πάχος της κονίας δεν ξεπερνούσε το 1,5 cm. Η οροφή καρφώνονταν σε δοκάρια ορθογωνικής διατομής, διαστάσεων 5 επί 10 cm ανά 40 cm περίπου, τα οποία πατούσαν πάνω στο ανώτερο ζωνάρι της στέψης των τοιχοποιιών και ταυτόχρονα στερεώνονταν στους ελκυστήρες της στέγης.

Στήριξη κονίας οροφής

Οι στέγες των πλινθόκτιστων κτισμάτων ήταν συνήθως τετράριχτες ή και δίριχτες. Κατασκευάζονταν με ξύλινο σκελετό και επικάλυψη κεραμιδιών βυζαντινού τύπου.

Αρχικά πάνω στο ανώτερο ζωνάρι του τελευταίου ορόφου τοποθετούνταν οι ελκυστήρες από κατεργασμένα  μονοκόμματα ξύλα ή κορμούς ανά 2,50 m – 3,00 m περίπου, πάντα  κάθετα στη μεγάλη διάσταση της κατασκευής. Σε κατάλληλες εγκοπές στα άκρα των ελκυστήρων, στηρίζονταν οι αμείβοντες, ξύλα παρόμοιας διατομής, οι οποίοι έδιναν και την τελική κλίση της στέγης. Ένας ορθοστάτης, στη μέση του κάθε ελκυστήρα, στήριζε τους αμείβοντες και τους συνέδεε με τον ελκυστήρα. Για την καλύτερη στήριξη του κορφιά τοποθετούνταν συνήθως και δεύτερος, μικρότερος ελκυστήρας, λίγο πιο κάτω από την κορυφή της στέγης.

Πάνω στα σχηματισμένα ζευκτά, δημιουργούνταν ένα πλέγμα από τεγίδες και επιτεγίδες, που αποτελούσε τη βάση της τελικής επίστρωσης της στέγης.

Είτε με σανίδες κάθετες προς τα ζευκτά, είτε με καλαμωτή επικαλυμμένη με πατητή πηλοκονία, δημιουργούνταν το υπόστρωμα πάνω στο οποίο τοποθετούνταν τα κεραμίδια.

Κατασκευή στέγης, στήριξη στο τελευταίο ζωνάρι

Υπόστρωμα επικάλυψης

Ιδιαίτερη μέριμνα δίνονταν πάντα στην κατασκευή της περιμετρικής προεξοχής της στέγης από το κτήριο, ώστε να προστατεύεται η εξωτερική τοιχοποιία από τη βροχή.

Απόληξη στέγης

Δώματα

Στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά η στέγαση των κτηρίων ήταν κυρίως επίπεδη (δώμα). Αυτό βοηθούσε στη συλλογή του πολύτιμου, για την περιοχή, νερού. Αν και η υπόλοιπη κατασκευή ήταν συνήθως λιθόχτιστη, εντούτοις στο δώμα χρησιμοποιούνταν ο πηλός τόσο για στεγάνωση, όσο και για βελτίωση της θερμικής συμπεριφοράς του κτίσματος, επειδή αύξαινε τη θερμική μάζα των οροφών.

Στο δάπεδο του δώματος πρώτα τοποθετούνταν, ως φέροντα στοιχεία, τα ξύλινα δοκάρια. Σε ορισμένες περιπτώσεις εξείχαν από τους τοίχους προς τα έξω κατά 15 cm περίπου, σχηματίζοντας γείσο, που προστάτευε την κατασκευή από τη βροχή και τη σκίαζε.

Πάνω στα δοκάρια τοποθετούνταν το πέτσωμα, από σανίδες, ή καλάμια ή σχιστόπλακες, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα των υλικών στο νησί. Κατόπιν διαστρώνονταν για μόνωση, φύκια, σκουριά ή καρβουνόσκονη σε πάχος 4 έως 15 cm. Τέλος  ακολουθούσε η στεγανωτική στρώση πατητού αργιλώδους χώματος, πάχους 10 – 15 cm και το ασβέστωμα.

Σε περιοχές όπου το αργιλώδες χώμα ήταν σπάνιο μπορούσε να χρησιμοποιηθεί λεπτότερη στρώση άλλου χώματος.

Το ασβέστωμα γίνονταν με γαλάκτωμα ασβέστη, στο οποίο αναμιγνύονταν διάφορα φυτικά πρόσθετα (Σίφνος) για τη διατήρηση της στεγανότητας.

Το περιμετρικό στηθαίο του δώματος εμπόδιζε την έκπλυση του χώματος και επέτρεπε τη συγκέντρωση του βρόχινου νερού. Η ετήσια συντήρηση ήταν απαραίτητη και γινόταν με βαρείς κυλίνδρους, συνήθως στις αρχές Σεπτεμβρίου.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΛΑΦΡΙΕΣ ΤΟΙΧΟΠΟΙΙΕΣ ΠΗΛΟΥ

Σε όλο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο, ακόμα και σε περιοχές όπου κυριαρχούσαν οι λιθόχτιστες κατασκευές (Ζαγόρι, Πήλιο, Αρναία κ.α.), ο πηλός χρησιμοποιούνταν για τη δημιουργία ελαφροβαρών εσωτερικών χωρισμάτων ή και  νότιων εξωτερικών τοίχων.

Ο πηλός σε συνδυασμό με ξύλινο φέροντα σκελετό, μπορούσε να δώσει ελαφριές λύσεις, σε περιπτώσεις κτηριακών προεξοχών από το ίχνος του υποκείμενου ορόφου (σαχνισιά), εσωτερικών μη φερόντων δομικών στοιχείων, διαχωριστικών τοίχων, που δεν είχαν στήριγμα στον υποκείμενο όροφο και γενικά, όπου το βάρος της κατασκευής έπρεπε να μειωθεί.

Αρχικά κατασκευάζονταν ο ξύλινος φέρων σκελετός της ελαφριάς τοιχοποιίας, που ενσωμάτωνε και τα πλαίσια των ανοιγμάτων (παράθυρα, πόρτες). Αποτελούνταν από κατακόρυφα (ανά 35 cm περίπου), μονοκόμματα, πελεκητά τετραγωνικής διατομής ξύλα, διαστάσεων 6 – 8 cm. Στις άκρες και τις γωνίες της τοιχοποιίας τοποθετούνταν μεταξύ των κατακόρυφων και λοξά δοκάρια, ίδιας διατομής (μπαγιάντες), για την καλύτερη σεισμική συμπεριφορά της κατασκευής. Η έννοια των οριζόντιων, μονών ζωναριών υπάρχει και εδώ, αλλά όχι με τη σαφήνεια που έχει στις φέρουσες πλινθοδομές, αφού συχνά τα ζωνάρια διακόπτονται από τα ανοίγματα και τις μπαγιάντες.

Ελαφριές τοιχοποιίες πηλού

Ξύλινος φέρων οργανισμός με μπαγιάντες και πλήρωση πλιθιών

Ο τρόπος πλήρωσης των ελαφριών τοιχοποιιών  τις διακρίνει ουσιαστικά σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

• Στην πρώτη κατηγορία η βάση, πάνω στην οποία επιστρώνονταν πηλός, ενισχυμένος με άχυρο ή με ζωικές τρίχες, ήταν πηχάκια, καρφωμένα πυκνά πάνω στον  ξύλινο σκελετό, συνήθως και από τις δύο πλευρές του. Η κατασκευή αυτή, το μπαγδατί, ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη σε εξωτερικές τοιχοποιίες των άνω ορόφων με ισόγεια λιθοδομή, ιδίως σε ορεινές περιοχές.

Μπαγδατί

• Στη δεύτερη κατηγορία η βάση της κατασκευής ήταν κατακόρυφα ξύλινα φέροντα στοιχεία. Η πλήρωση τους γίνονταν είτε με ωμόπλινθους, είτε με πλεγμένα κλαδιά ή καλάμια, που επιστρώνονταν με πηλό ενισχυμένο με άχυρο και ζωικές τρίχες. Το πλέξιμο των κλαδιών γινόταν γύρω από κατακόρυφους λεπτούς πήχεις, πάχους λίγων εκατοστών, ενώ τα καλάμια δένονταν με σπάγκο, στα λεπτά ξύλα και μεταξύ τους. Ολόκληρη η κατασκευή, ο τσατμάς, στερεώνονταν ανάμεσα στα κατακόρυφα φέροντα στοιχεία. Στη συνέχεια τα κενά πληρώνονταν με πηλό, μέχρι το επιθυμητό πάχος τοίχου.

Τσατμάς

ΕΠΙΧΡΙΣΜΑΤΑ

Οι κατασκευές από πηλό έπρεπε, για την προστασία τους από τις καιρικές συνθήκες, να επιχρίονται εξωτερικά. Είναι δε χαρακτηριστική η φράση που κυριαρχεί ακόμη σε πολλές περιοχές για το πλιθί:

«Προστάτεψέ με από τη βροχή να σε προστατέψω από το κρύο»

Με το σοβά καλύπτονταν και οι τρύπες που αφήνονταν κατά την κατασκευή για τη στήριξη της σκαλωσιάς και που θα μπορούσαν να αποτελέσουν εστίες προσβολής του κτηρίου από την υγρασία.

Στο κονίαμα χρησιμοποιούνταν το ίδιο χώμα με αυτό της παρασκευής των πλιθιών, αλλά κοσκινισμένο, με προσθήκη ασβέστη και λεπτοκομμένου άχυρου ή και ζωικών τριχών, για την ενίσχυσή του. Η επίχριση, πάχους περίπου 3 cm, γίνονταν συνήθως σε τρείς στρώσεις, με παλάμισμα, δηλαδή με τα χέρια και κατόπιν ισιώνονταν. Το πάχος της ήταν περίπου 3 cm.

Ανάλογα με τις αρχιτεκτονικές και κοινωνικές απαιτήσεις, μπορούσαν να σχηματιστούν πάνω στο επίχρισμα διάφορα ανάγλυφα, γραμμικά κυρίως σχέδια, για τη διακόσμηση των όψεων, καθώς και προεξέχοντα πλαίσια γύρω από τα ανοίγματα, γλυφές προσομοίωσης τούβλου ή πέτρας, αψίδες κ.α..

Διακοσμήσεις στο τελικό επίχρισμα

Για τη στερέωση του επιχρίσματος στην πλινθοδομή χρησιμοποιούνταν διάφορες λύσεις. Αδροποιούνταν η εξωτερική επιφάνεια των ξύλινων διαζωμάτων που διέκοπταν την προς επίχριση τοιχοποιία. Τοποθετούνταν θραύσματα κεραμικών στη συνδετική κονία των πλιθιών, προεξέχοντα από το κατακόρυφο επίπεδο του τοίχου ή καρφώνονταν καρφιά πάνω στον πλίνθινο τοίχο. Τα τελευταία χρόνια, λίγο πριν σταματήσει η τεχνική του ωμόπλινθου, χρησιμοποιούνταν και μεταλλικά πλέγματα.

Αδροποίηση επιφανειών για την πρόσφυση του επιχρίσματος