ΑΛΛΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Οι επικρατέστερες τεχνικές κατασκευής πηλού στον κόσμο, μέχρι σήμερα, είναι οι κατασκευές πλιθιού (adobe) και καλουπωτού πηλού (pise). Έχουν δώσει τις πιο αξιόπιστες κατασκευές, μεγάλης αντοχής στο χρόνο και στις δυνάμεις της φύσης.

Εκτός όμως από αυτές τις τεχνικές έχει αναπτυχθεί παγκόσμια πληθώρα άλλων τρόπων και μεθόδων, που καθορίστηκαν από τις τοπικές συνθήκες (ιστορικές, κλιματικές, εδαφικές, κοινωνικές, οικονομικές) και εξακολουθούν και εφαρμόζονται μέχρι και σήμερα. Το πλήθος και οι παραλλαγές νέων τεχνικών είναι τόσες που δεν είναι εφικτή παρά μια ενδεικτική συνοπτική παρουσίαση ορισμένων απ’ αυτές.

Το χάρισμα του πηλού να είναι προσιτός, επεξεργάσιμος και ιδιαίτερα φιλικός στον κατασκευαστή και στον χρήστη, δίνει απεριόριστη δυνατότητα ανάπτυξης νέων, καινοτόμων μεθόδων δόμησης, ανάλογα με την εφευρετικότητα των ανθρώπων, την διάθεση πρώτων υλών και την οικονομική δυνατότητα. Σε κάθε όμως περίπτωση, η εφαρμογή όρων ασφάλειας (αντισεισμικότητας), υγιεινής και αποδοτικής ενεργειακής διαχείρισης είναι απαράβατη υποχρέωση κάθε σχεδιαστή και κατασκευαστή.

ΚΟΜΠ (COB)

Η δόμηση κομπ, η άμεση, χειρονακτική μορφοποίηση τοιχοποιιών πηλού, ήταν γνωστή στο Maghreb, στη Λιβύη και στην Ανδαλουσία  από τον 11ο και το 12ο μ.Χ. αιώνα. Στη Γαλλία το Salon de Diane Chapel των Βερσαλλιών, χτισμένο μ’ αυτή την τεχνική, χρησιμοποιείται ακόμη  ως βιβλιοθήκη, στην οποία φυλάσσονται βιβλία ιστορικής αξίας που είναι ευαίσθητα στην υγρασία. Σε περιοχές της Αφρικής και της Ασίας, όπως στην Ινδία η δόμηση κόμπ είναι ακόμη πολύ διαδεδομένη. Σήμερα εφαρμόζονται ξανά σε κατασκευές σύγχρονων κτηρίων.

Παρασκευή υλικού

Ο πηλός προετοιμάζεται (όπως και στα πλιθιά) σε ένα λάκκο, όπου το χώμα αναμειγνύεται με αρκετό άχυρο και νερό. Πρέπει να είναι αρκετά πλαστικός, ώστε να πλάθεται με τα χέρια. Το υλικό πατιέται καλά.

Κατασκευή

Μπάλες ή στρώσεις έτοιμου υγρού πηλού τοποθετούνται σε επάλληλες σειρές. Ρίχνονται με δύναμη η μία πάνω στην άλλη και πιέζονται, πατιούνται ή χτυπιούνται για να ενωθούν μεταξύ τους και για να ομογενοποιηθεί το δομικό στοιχείο. Όταν η κάτω στρώση στεγνώσει αρκετά, ακολουθεί η επόμενη. Η τελική τοιχοποιία έχει πάχος 40 – 60 cm.

Συχνά οι στρώσεις του πηλού διακρίνονται στην εξωτερική επιφάνεια των κτηρίων, όπως στα Soukala, τις κατοικίες των Lobi, στη Burkina Faso.

Soukala, κατοικίες των Lobi

Άλλοτε οι επιφάνειες των τοιχοποιιών πλάθονται και τρίβονται με τα χέρια, ώστε η εσωτερική και η εξωτερική επιφάνεια του κτίσματος να λειανθούν καλά. Στις κατοικίες των  Tiébélé, στη Burkina Faso, οι εξωτερικές επιφάνειες επικαλύπτονται από τις γυναίκες με διακοσμητικές – συμβολικές τοιχογραφίες.

Κατοικίες των  Tiébélé, στη Burkina Faso

Παρόμοια με την κομπ τεχνική μορφοποίησης του πηλού, με πολύ όμως λεπτό πάχος τοίχων, είναι αυτή που εφαρμόζεται στην Κεντρική Αφρική για την κατασκευή αποθηκών φύλαξης των σιτηρών. Θυμίζει περισσότερο αγγειοπλαστική και λιγότερο δόμηση.

Σιταποθήκες

Πλεονεκτήματα της δόμησης κομπ:

• Ο πηλός προετοιμάζεται και χτίζεται κατευθείαν, χωρίς μεσολάβηση ενδιάμεσου σταδίου επεξεργασίας, όπως π.χ. μορφοποίηση πλιθιών.
• Η τεχνική αυτή μπορεί να δώσει αρχιτεκτονικές μορφές υψηλής αισθητικής αξίας, αξιοποιώντας την πλαστικότητα της πρώτης ύλης.

Μειονεκτήματα της δόμησης κομπ:

• Ο πηλός που χρησιμοποιείται έχει μεγάλη περιεκτικότητα νερού. Αυτό συνεπάγεται την αύξηση του ποσοστού συρρίκνωσης και την εμφάνιση ρηγματώσεων μετά το στέγνωμα των τοίχων, ακόμη και όταν ο πηλός περιέχει πολύ άχυρο.
• Η φέρουσα ικανότητα και η αντισεισμική αντοχή των τοιχοποιιών και των κτηρίων κομπ είναι μικρή. Είναι δε πλήρως ανεπαρκής για τα σεισμικά δεδομένα της Ελλάδας.

ΛΩΡΙΔΕΣ ΠΗΛΟΥ

Κατασκευές με λωρίδες πηλού αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια, μετά το 1982,  από τον αρχιτέκτονα Gernot Minke, στο F.E.B. (Forschungslabor für Experimentelles Bauen), του Πανεπιστημίου του Kassel, το οποίο διηύθυνε. Με τη βοήθεια ειδικής πρέσας ο πηλός μορφοποιείται σε λωρίδες, οβάλ διατομής 8 × 16 cm και  μήκους 2 – 3 m περίπου. Το μείγμα του πηλού πρέπει να έχει επαρκή συνεκτικότητα (περίπου 15 % άργιλο) και βέλτιστη περιεκτικότητα νερού, ώστε να μη συρρικνώνεται πολύ. Οι λωρίδες τοποθετούνται η μία πάνω στην άλλη, υγρές, χωρίς συνδετικό κονίαμα. Στεγνώνοντας κολλούν μεταξύ τους  και  σχηματίζουν τοιχοποιίες πλήρωσης φέροντος οργανισμού ξύλου ή μετάλλου.

Παρασκευή λωρίδων πηλού
(Αρχείο Minke G.)

Κατασκευή με λωρίδες πηλού
(Αρχείο Minke G.)

ΣΩΛΗΝΕΣ ΠΗΛΟΥ

Οι σωλήνες πηλού μορφοποιούνται με τη βοήθεια βαμβακερού υφάσματος, κυλινδρικής μορφής, κατά προτίμηση έτοιμου κυλινδρικού ελαστικού νάρθηκα επίδεσης καταγμάτων, ο οποίος γεμίζει με πηλό. Το γέμισμα γίνεται με τη βοήθεια μεταλλικού χωνιού.

Παρασκευή σωλήνων

Το μείγμα είναι ελαφρύς πηλός, με πρόσμιξη διογκωμένων ορυκτών, όπως ελαφρόπετρα ή διογκωμένος πηλός, ώστε να είναι εύκολη η μεταφορά και η τοποθέτηση των σωλήνων. Λεπτόκοκκο υλικό του μείγματος διαπερνά τους πόρους του υφάσματος και αποτελεί την μεταξύ των σωλήνων συγκολλητική ύλη, καθώς τοποθετούνται ο ένας πάνω στον άλλον για να σχηματίσουν την τοιχοποιία.

Οι τοιχοποιίες σωλήνων δεν είναι φέρουσες, είναι τοιχοποιίες πλήρωσης ή δομικά στοιχεία διαμόρφωσης χώρων. Η τεχνική αναπτύχθηκε από τον αρχιτέκτονα Gernot Minke, στο F.E.B του Πανεπιστημίου του Kassel, το οποίο διηύθυνε.

ΣΑΚΟΙ ΠΗΛΟΥ

Οι κατασκευές με δομικά στοιχεία σάκων, γεμισμένων  με πηλό παραπέμπουν σε τεχνικές κατασκευής πολεμικών αναχωμάτων ή αντιπλημμυρικών φραγμάτων.  Το γέμισμα των σάκων μπορεί να γίνει και με διάφορα αδρανή υλικά, όπως άμμο ή χαλίκια. Το κάθε υλικό υπαγορεύει και διαφορετικό τρόπο κατασκευής.

Οι κατασκευές με σάκους  πηλού μπορεί να δώσουν στα κτίσματα όλα τα πλεονεκτήματα των ιδιοτήτων του πηλού. Παρόλα αυτά, εάν στην επιλογή του υλικού των σάκων δεν δοθεί προσοχή, τα πλεονεκτήματα αυτά μπορεί να αναιρεθούν. Δηλαδή, μία κατασκευή με σάκους συνθετικών πολυμερών μπορεί να εξουδετερώσει την δυνατότητα άδηλης αναπνοής των τοίχων και να επιβαρύνει ταυτόχρονα σοβαρά τους εσωτερικούς χώρους με τοξικές εκπομπές.

Την τεχνική δόμησης με σάκους πηλού την ανέπτυξε ο αρχιτέκτονας και κατασκευαστής Nader Khalili και της έδωσε το όνομα superadobe. Την προώθησε το Cal Earth Institute, που ίδρυσε το 1986, στην Hesperia της Καλιφόρνιας.

Superadobe – Κατασκευή κατοικίας
(από http://calearth.org/)